Recensie: De moeder van Frankenstein – Almudena Grandes

Het verhaal speelt zich af in Spanje tijdens de dictatuur van Franco, waarbij via gesprekken en herinneringen ook de jaren ervoor tot leven komen. Drie verschillende personages (Germán, Maria, Aurora) vertellen hun verhaal in een periode dat hun levens elkaar raken. Alle drie vertellen zij hun verhaal in de ik vorm.

Het verhaal pakt vanaf het eerste moment en dat is zo gebleven tot het einde. De personages worden diep uitgewerkt en weten zonder moeite een snaar te raken. De manier van schrijven heeft iets waar ik niet echt de vinger op kan leggen maar waarvan ik zeer kon genieten. Het is levendig, met bloemrijke omschrijvingen en met mooi taalgebruik. Het is een boek om nog eens te lezen niet alleen vanwege het verhaal maar omdat het zo bijzonder fijn leest.
Wat mij betreft is het geen boek wat je even uitleest, wat er gebeurt of verteld wordt is vaak erg intens en dat moest vaak even zakken voor ik weer verder kon lezen.
Zowel het lopende verhaal over Germán, Aurora en Maria als de terugblikken op hun verleden zijn de moeite waard. Net als de verhalen over andere mensen die ze kennen.

Hun verhalen worden verteld tegen de achtergrond van Spanje in die tijd en zonder dat het saai of belerend wordt krijg je een stuk geschiedenis te lezen.
Door de persoonlijke ervaringen van German, Maria en Aurora zie hoe het was om in die tijd te leven. En hoeveel verschil het maakte wie je was en of je een man of een vrouw was. Het is vaak erg confronterend en er zitten heftige scenes in die je haren te berge doen rijzen.
Maar ook zijn er mooie en ontroerende momenten en laat het boek de kracht van hoop en doorzetten zien.

Drie prachtige levensverhalen
Germán Velásques (33 jaar) keert na 15 jaar ballingschap in Zwitserland, in 1954 terug naar het verscheurde Spanje om in de inrichting voor vrouwen in Carballeira te werken. Hij voelt zich al snel een vreemde in zijn eigen geboorteland, doordat er veel verandert is en doordat hij in Zwitserland zijn studie gedaan heeft en gewerkt heeft.
Germán wil onderzoek doen naar een nieuw medicijn dat het leven van veel vrouwen in de kliniek zou kunnen verbeteren. Zijn conservatieve collega’s en de kerk vinden hem veel te vooruitstrevend en werken hem tegen.
Germán stikt van het schuldgevoel omdat hij zijn familie achtergelaten heeft en wil dat nu graag goedmaken.
In het krankzinnige gesticht ontmoet hij de vrouw waardoor hij als tiener besloot om in de voetsporen van zijn vader te treden. Ze zit al jarenlang in de inrichting omdat ze haar dochter vermoord heeft. Hij wordt haar nieuwe behandelaar en er ontstaat een vreemde band tussen hen. Via haar ontmoet hij de jonge verpleegkundige Maria die deze vrouw iedere dag voorleest. Een vriendschap lijkt te ontstaan tussen Maria en Germán, maar het standsverschil en de hoge fatsoensnormen die ongetrouwde vrouwen opgelegd is lijkt dat in de weg te staan.

Maria Castejón heeft altijd bij de inrichting gewoond omdat haar opa daar werkte. Ze is opgevoed door haar grootouders en over haar moeder kan niet gesproken worden omdat dat politiek erg gevoelig ligt. Ze zorgt voor haar oma die in het gedeelte van de inrichting voor arme mensen ligt. Maria is intelligent maar kan door haar afkomst en doordat ze een vrouw is niet hogerop komen. Ze heeft als kind van Aurora les gehad en is daardoor haar Millie eigenlijk ontgroeid. Maria is erg gesteld op Aurora ook al wil die al een lange tijd niets meet met haar te maken hebben. Ze blijft haar trouw bezoeken en voorlezen.
Maria weet niet wat ze met Germán aan moet, die niet lijkt te beseffen dat een dokter geen vrienden kan worden omdat dat ten koste van haar reputatie zou gaan. Toch gaat ze met hem om en heeft allerlei boeiende gesprekken met hem. Ze vertellen elkaar hun levensverhaal en delen de zorg om Aurora.

Aurora Rodríques Carballeira heeft 20 jaar geleden haar dochter vermoord en heeft daar vanwege de waanideeën die ze heeft geen spijt van. Omdat ze van goede afkomst is en haar familie geld heeft wordt ze goed verzorgd en woont ze in een mooie kamer. In tegenstelling tot de patiënten in de andere afdeling waar het leven een hel is.
Er wordt, tot Germán ten tonele komt, niets aan behandeling gedaan en ze kwijnt daar weg, en brengt haar dagen in apathie door. Wanneer ze weer wat tot zich zelf komt ontvouwen er zich heftige verhalen over de dood van haar dochter en wat er in al die jaren in de kliniek gebeurd is. Ze trekt Germán en Maria hier in mee.

Het zijn drie aparte verhalen die op het moment dat Germán daar komt werken elkaar deels overlappen. In de loop van het boek wordt er via herinneringen en gesprekken terug gegaan in de tijd en lees je zo hun levensverhalen. En de verhalen van andere mensen waar zij mee te maken hebben gehad. Alle boeiend, vaak heftig en of ontroerend.
Er speelt heel veel in dit boek en dat wordt allemaal schijnbaar moeiteloos verweven met de persoonlijke verhalen van Germán, Aurora en Marie.
Zoals de situatie in Spanje op het moment dat het verhaal zich afspeelt, waarin rangen en standen zeer belangrijk zijn, de katholieke moraal dwingend opgelegd wordt, er door de dictatuur een cultuur van angst heerst waardoor niemand vrijuit durft te spreken en waarin vrouwen een ondergeschikte rol spelen.
Daarnaast zie je de schrijnende toestanden in de psychiatrie van die tijd. Er wordt veel aandacht aan besteed dus dat moet je wel liggen.
Ook de tijd waarin Germán moest vluchten en het land in oorlog was heeft een plek. Net als het verhaal van het joodse gezin waar hij 15 jaar geleden terecht kon of de collega die angstvallig verborgen moet houden dat hij niet op vrouwen valt.