Recensie: De boekhandelaar van Dachau – Shari J. Ryan

Het verhaal wordt om en om door Grace en Mathilda in de ik vorm vertelt.

Grace vertelt haar verhaal in het heden, in 2018, in een periode waarin ze wat met zichzelf overhoop ligt. Ze mist haar overleden moeder en op haar werk wordt ze (alweer) gepasseerd voor promotie. Wanneer ze erachter komt dat ze een boekhandel in Dachau geërfd heeft van de grootmoeder van wie ze het bestaan niet wist,  is dit een goed moment om wat afstand van haar werk te nemen. Daarnaast heeft ze nog een logische reden om overhaast deze stap te nemen. Haar overleden moeder is als weeskind vanuit Duitsland naar Amerika gestuurd en heeft altijd tevergeefs gezocht naar haar biologische ouders.
Ze gaat naar Dachau en wordt daar liefdevol ontvangen door mensen die haar oma gekend hebben. Beetje bij beetje leest ze de verhalen die haar oma geschreven heeft en komt ze er achter welk verraad er in haar familie gepleegd is.

In een boek zie je op een manier die tegelijkertijd realistisch, ontroerend en intens is hoe ze zich bewust wordt van haar afkomst en hoe ze zich hierin gaat verdiepen. Hoe meer ze ontdekt en leest, des te sterker en heftiger komt het bij haar (en bij mij als lezer) binnen wat een bijzondere mensen haar grootouders waren en het ontiegelijke leed dat hen aangedaan is.
In het begin van het boek zie je als lezer hoe Grace worstelt met haar werk en andere zaken. Dit zakt wat weg wanneer ze overweldigd wordt door alle informatie die in Dachau op haar afkomt. Enerzijds begrijpelijk maar ik had zeker tegen het einde nog wel iets meer over Grace persoonlijk en hoe dit haar vormde willen lezen.

Mathilda’s verhaal begint in 1940 en loopt nog een tijd door. Als lezer word je in spanning gehouden tot hoe lang in de toekomst haar verhaal zal gaan.
Mathilda en haar familie zijn al jaren goede buren met haar jeugdvriend Hans maar de laatste tijd willen haar ouders liever niet dat ze met hen omgaat omdat het gevaarlijk is om bevriend te zijn met joodse mensen. Juist nu zij en Hans verliefd geworden zijn kan er van een relatie geen sprake zijn.
Mathilda is jong en gedreven en is zeer tegen de nazisympathieën van haar ouders en is dan ook niet van plan Hans en zijn familie te laten vallen. Met groot gevaar voor zichzelf verstopt ze Hans op zolder wanneer hij in gevaar is. Er breken spannende tijden aan waarbij de twee geliefde elkaar maar zelden kunnen zien. Ondertussen doet ze er alles aan om voor haar ouders geheim te houden waar ze mee bezig is. Hierbij is goed te zien dat mensen uit haar omgeving niet alleen maar achter het nazibewind staan maar veelal ook bang zijn. In hun angst kijken ze op zij en willen ze niet zien of erkennen wat er om hun heen gebeurt. Dit is heel mooi en subtiel uitgewerkt met name bij de moeder van Mathilda is deze innerlijke strijd zo neergezet dat ze ondanks alles toch op iets van begrip bij me kon rekenen.

Op een dag stormen er soldaten binnen en wordt Hans meegenomen. Vanaf die dag is alles anders voor Mathilda en slaat ze een nieuw pad in. Ze volgt Hans naar Dachau en probeert op de hoogte te blijven van wat er met Hans gebeurt. Vanuit een relatief veilige plek krijgt ze mee wat er om haar heen gebeurt. Het is mooi maar ook intens hoe ze weigert haar ogen te sluiten en de harde werkelijkheid aanvaard.
Ze is koppig, vriendelijk, dapper maar ook heel bang en kwetsbaar en dat maakt haar levensecht en een personage waar je graag over leest.

Hoe het verhaal van Hans en Mathilda zich verder ontwikkeld lees je in de verhalen die Mathilda schreef en door de ogen van haar kleindochter. Grace is diep onder de indruk over wat ze leest en gaat er meer over onderzoeken wat pittige en ontroerende momenten oplevert. Ze ontdekt niet alleen haar afkomst en het levensverhaal van haar grootouders maar merkt ook waarom nog meer haar grootmoeder een bijzondere vrouw was.

Heden en verleden lopen mooi in elkaar over in dit boek en het toont hoe het verleden nog steeds van invloed is op wat er nu gebeurt.